طایفه بابایی

به گزارش من لرم، طایفه بابایی به زبان محلی (باوه) از قدیم الایام در لرستان شهر های پلدختر و روستای خلیل اکبر و قلعه نصیر و همچنین ، خرم آباد و منطقه دره نصب (دره نسوُ) ساکن بوده‌اند. این طایفه لر زبان میباشند و به لهجه بالاگریوه ای سخن میگویند. و جزئی از ایل بالاگریوه هستند بخشی از طایفه بابایی بعد ها در سایر استان من جمله استان خوزستان بخش الوارگرمسیری و شهرستان اندیمشک و استان قم سکونت یافته اند.

اسناد شفاهی، سکونت بابایی ها در منطقه پلدختر و روستای خلیل اکبر و در خرم آباد منطقه دره نصب را حداقل از ۱۲۰۰ سال پیش نشان می دهد و اسناد مکتوب (مقبره خلیل اکبر در پلدختر و روستایی به همین نام) و (مقبره جمال کل) در خرم آباد منطقه دره نصب (دره نسوُ) حد فاصل کوه های هشتاد پهلو و تاف سابقه این طایفه را حدود ۷۵۰ سال نشان می دهد.

جمال الدین محمد (جمال کل) پیر طایفه بابایی

آرامگاه جمال الدین محمد(جمال کل): در منطقه لرستان جنوب خرم آباد منطقه معروف به (دره نسو) وجود دارد که در میان دو کوه هشتاد پهلو و کوه تاف است در این منطقه آرمگاه تاریخی گنبدی شکلی به نام جمال کل وجود دارد نام صاحب این گنبد جمالدین بن محمد است، و از بزرگان و پیشوایان دینی که در ۱۲۰۰ سال پیش مسئول رهبری و هدایت مردم در این منطقه بوده است جمال کل پیر و بزرگ طایفه بابایی ( باوه های جمال کل) است و این طایفه از ۱۲۰۰ سال قبل در منطقه (دره نسو) بوده و جمال کل در میان این طایفه بوده اند و این طایفه همواره یار و حفاظت کننده این فرد بزرگوار بوده و به دلیل منتسب بودن به این فرد بزرگوار که در گذشته پیشوند نام بزرگان پیشوایان بابا و باو بوده همچنین بزرگان این طایفه از سواد علمی و دینی بهره می بردند و ملا بوده اند بخاطر این دو موضوع بقیه طوایف به آن ها باوه به معنای حفاظت کنند وبزرگوار میدهند (در پیشوند بیشتر بزرگان بابایی کلمه باو به کار رفته است) و همچنین مقبره امامزاده جمال کل را هم بزرگانی از طایفه بابایی ( باوه جمال کل) حدود ۷۵۰ سال پیش در دوران صفویه ساخته اند. اقای ایزدپناه درمورد ساختار ظاهری این بقعه این چنین می نویسد: گنبد مخروطی شکل است که چهار دیوار آن با سنگ و گنبد آن با آجر ساخته شده است در ورودی مقبره کفش کنی به طول عرض ۲×۵ و بلندای ۲ متر که با آجر طاق زده شده است باز می شود اندازه داخل مقبره ۳/۴۰×۳/۴۰ متر و ارتفاع ۹ متر است اطراف آن گورستانی است که اغلب سنگ قبر ها کوفی است.طایفه ای بعنوان طایفه بابایی (باوه) از دیرباز خادم این گنبد می باشند که بخاطر همین موضوع به بابایی (باوه) معروف شد اند.

دلیل دادن لقب جمال کل به ایشان

به روایت بزرگان طایفه کَل ها (بزهای کوهی) در هنگام غروب برای در امان ماندن از تیر شکار چیان به محوطه خانه ایشان آمده و به ایشان پناه آورده اند و همسر ایشان شیر آنها را هر بعد ظهر میدوشیده است.
روایت دیگری هم وجود دارد که اینگونه است: جمالدین محمد در هنگام کهنسالی در حالی که روی سنگی نشته یک کَل را روی کوه میبیند و چوب دستی خود را به شکل یه تفنگ به سمت او نشانه میگیرد و در آن لحظه کل روی زمین می افتد.
به این دلایل و کرامات ایشان به جمالکل معروف شده اند.

خلیل اکبر (خلیل کر) پیر طایفه

گنبد خلیل اکبر را دو تن از بزرگان طایفه بابایی (باو ابراهیم و باو محسن) در حدود سه قرن پیش بنا کرده‌اند و این در شناسنامه بنا که بر چوب کنده کاری شده و در میراث فرهنگی استان لرستان نگهداری می‌شوند ذکر گردیده است.

خلیل کر احتمالاً پیر یا یکی از بزرگان طایفه بابایی‌های پلدختر و احتمالاً حدود ۱۲ قرن پیش می‌زیسته است.نام صاحب مقبره سازنده و بانی آن بر چهار چوب در قدیمی به طور برجسته کنده شده است که قطعات آن از یکدیگر جدا شده‌اند. با این وجود بعضی از صاحب نظران بر این باورند که خلیل اکبر یکی از پیشوایان مذهبی است که او را بابا (باو) گفته‌اند.

خلیل کر احتمالاً پیر یا یکی از بزرگان طایفه بابایی‌های پلدختر و احتمالاً حدود ۱۲ قرن پیش می‌زیسته است. پیشوند «باو» (بابا) در پیشنام همه بزرگان این طایفه از ابتدا تا سالهای اخیر وجود داشته است.

بنای مقبره خلیل کَر دارای یک گنبد خانه با پلان مربع و یک ورودی الحاقی در قسمت شرقی آن است گنبد بر روی هشت طاق به شکل مخروطی با ارتفاع ۱۰متر به صورت دو جداره و از آجر ساخته شده است.مصالح بنا قلوه سنگهای طبیعی است که به وفور در منطقه یافت می‌شود و همراه با ملات گچ استفاده شده است. روی گنبد از آستری گچی پوشیده شده است.نام صاحب مقبره سازنده و بانی آن بر چهار چوب در قدیمی به طور برجسته کنده شده است که قطعات آن از یکدیگر جدا شده‌اند.

مناطق سکونت طایفه بابایی:

[بابایی های جمالکل خرم آباد و اندیمشک]: منطقه دره نصب مناطق هشتاد پهلو و تاف – منطقه گرحشکان – بخش الوار گرمسیر منطقه مازو – سیرم – پاعلم – شهرک دارایی – ده محسن – سراب یاس – روستای سهیل بیگی – روستای پله بابا حسین – روستای اناردر.

[بابایی های خلیل اکبر پلدختر]: روستای خلیل اکبر – روستای قلعه نصیر – منطقه بادامک – باغ پیشی – جایدر – روستای سراب حمام – روستای پاعلم.

منابع
تبارشناسی طایفه بابایی تیره داوود [کتاب] / تدوین منصور بابایی‌زاده